فتوسل چیست؟ آشنایی با انواع فتوسل و کاربردهای آنها

فتوسل چیست و چه کاربردی دارد موضوعی است که در این مطلب به طور کامل به آن خواهیم پرداخت. این قطعه کاربردهای بسیاری در مشاغل برق و الکترونیک داشته و بسیار مورد استفاده قرار می گیرد.
اگر می خواهید به طور کامل با انواع فتوسل، نحوه کار، نحوه تنظیم حساسیت، محل نصب، روش نصب چهار سیم با کنتاکتور، تک پل، سه پل و سیم کشی فتوسل ساعتی، نوری،  آشنا شوید و علت خرابی و سوختن آن را بدانید توصیه می کنیم این مطلب را تا انتها بخوانید.

همچنین در صورتی که می خواهید برق کاری ساختمان را به صورت حرفه ای یاد بگیرید توصیه می کنیم در دوره آموزش برق ساختمان آموزشگاه فنون برق ثبت نام کنید.

فتوسل چیست؟ آشنایی با سیم کشی فتوسل

فتوسل چیست؟ در پاسخ به این سوال باید بگوییم، فتوسل یا LDR یک سنسور نوری با دو پایه است که با برخورد شعاع‌های نور، ولتاژی را تولید می‌کند. با ایجاد این ولتاژ یک مدار قطع یا وصل می‌شود.

فتوسل مقاومتی است که با توجه به شدت و ضعف نورهای تابیده شده به آن، دچار افزایش یا کاهش می‌شود. این افزایش و کاهش مقاومت باعث خاموش یا روشن شدن لامپ‌ها به صورت اتوماتیک خواهد شد.

فتوسل چگونه کار می کند؟

فتوسل با نصب در مراکز برق، در اثر تابش نور در طول روز، ولتاژی را تولید می‌کند. این ولتاژ تولیدی، سبب کاهش مقاومت شده و به یک رله دستور قطع مدار روشنایی معابر را صادر می‌کند. در شب که نور وجود ندارد، در نتیجه فتوسل ولتاژی را تولید نکرده، مقاومت افزایش می‌یابد و دستور قطع مدار روشنایی معابر صادر می‌شود. به این ترتیت روشنایی معابر در شب فراهم می‌شود.

هر یک فتوسل با توجه به آمپر فتوسل و لامپ‌ها، می‌تواند چند لامپ را روشن و خاموش کند. توجه به این نکته که مجموع آمپر لامپ‌ها نباید از آمپر فتوسل بیشتر باشد، ضروری است. در صورتی که لامپ‌ها دارای مجموع آمپر بیشتر از آمپر فتوسل باشند، باعث خرابی فتوسل خواهد شد.

کاربردهای فتوسل

در زندگی روزمره و حتی مشاغل و صنایع مختلف از فوتوسل‌ها استفاده می‌شود. برخی از رایج ترین کاربردهای فتوسل عبارتند از:

• برای روشن و خاموش کردن خودکار لامپ‌های نصب شده در باغ‌ها و معابر
• در برخی از شرکت‌های خودروسازی به منظور روشن و خاموش شدن اتوماتیک چراغ‌های خودرو در تاریکی مانند تونل‌ها
• لنز دوربین‌های عکاسی برای تنظیم دیافراگم و شاتر دوربین
• سنسورهای تشخیص دود و اعلام حریق
• سنسورهای مربوط به بسته نشدن درب‌های آسانسور و پارکینگ
• تولید برق از سلول‌های خورشیدی
• ایجاد انرژی‌های تجدیدپذیر و مکان‌هایی مانند مرغداری‌ها و مراکز کشت و پرورش قارچ از فتوسل استفاده می‌شود.

✅ یک نکته بسیار مهم فتوسل این است که در زمانی که فتوسل متصل است، هرگز به برد داخل الکترونیکی آن دست نزنید چون جریان برق شهری در آن برقرار است.

حتما بخوانید: علت پریدن فیوز برق ساختمان

انواع فتوسل

در برق ساختمان چند نوع مختلف از فتوسل وجود دارد:

• فتوسل نوری
• فتوسل نجومی
• فتوسل تایمردار
• فتوسل ساعتی
• فتوسل لیزری
• فتوسل چهارسیمه

در ادامه با انواع این فتوسل ها آشنا خواهیم شد.

۱.فتوسل معمولی

فتوسل نوری که به آن فتوسل معمولی هم گفته می‌شود، از این نوع فتوسل‌ها برای روشن شدن اتوماتیک لامپ‌ها در روز و خاموش شدن آن‌ها در شب استفاده می‌شود.

۲.فتوسل معکوس

در صورتی که بخواهید در روز چراغ‌ها را روشن و در شب خاموش کنید، باید از فتوسل معکوس استفاده نمایید. در واقع فتوسل معکوس همان فتوسل نوری است که در شرایط خاص و در صورت نیاز می‌توان آن را تغییر داد تا لامپ‌ها یا دستگاه‌ها در طول روز روشن، و در شب خاموش شوند؛ یکی از مکان‌هایی که از فتوسل معکوس زیاد استفاده می‌شود، مرغداری‌ها هستند.

۳.فتوسل نجومی

فتوسل نجومی یا همان ساعت نجومی بدون نیاز به نور، با یک برنامه کامپیوتری می‌تواند روشنایی و تاریکی محیط را تشخیص دهد. این تنظیمات را می‌توان به صورت دستی تغییر داد تا زمان روشنایی و تاریکی را افزایش یا کاهش دهیم. فتوسل نجومی در تابلوهای برق که نیازی به دریافت نور ندارند، کاربرد دارد.

۴.فتوسل تایمردار

عملکرد فتوسل تایمردار با دو نوع قبلی کاملاً متفاوت است. این نوع فتوسل بدون توجه به تاریکی و روشنایی محیط و فقط با توجه به برنامه‌ای که دستی برای آن تنظیم می‌شود، عمل می‌کند. می‌توان تنظیمات این فتوسل را با توجه به نیازهای لازم، کاملاً شخصی سازی کرد.

۵.فتوسل ساعتی

فتوسل ساعتی تنها برای کنترل روشن و خاموش شدن سیستم‌های روشنایی کاربرد ندارند، بلکه برای کنترلب جریان برق هر سیستم دیگری که نیاز به خاموش و روشن شدن داشته باشد، استفاده می‌شود.

این نوع فتوسل‌ها را می‌توان برای دوره‌‎های مختلف ۱ روزه، ۱ هفته و ۱ ماهه تنظیم کرد؛ در نتیجه در کارخانه‌ها، شرکت‌ها و مراکز بزرگ کاربرد دارند.

۶.فتوسل لیزری یا نوری

فتوسل لیزری نیز برای کاربری‌های مختلف قابل استفاده است.

می‌توان برای روشن یا خاموش شدن یک صدا، یک منبع نور، یا هر وسیله دیگری باشد. فتوسل‌های لیزری دارای یک منبع نور لیزری هستند. این منبع نور بر روی مسیر مشخصی تمرکز می‌کند که در صورت قطع این مسیر، دستور خاصی به دستگاه تحت کنترل خود ارسال خواهد کرد. از این فتوسل‌ها برای محل‌های حساس و امنیتی صنعتی یا نظامی و … استفاده می‌شود.

۷.فتوسل چهار سیمه

فتوسل چهارسیمه مانند فتوسل نوری است اما دارای یک خروجی بیشتر می‌باشد که می‌توان آن را برای موارد مهم ایمنی و .. استفاده کرد.

حتما بخوانید: استانداردهای برق کشی ساختمان

نحوه تنظیم و افزایش حساسیت فتوسل

در صورتی که کلاهک فتوسل را بچرخانید، پتانسیومتر را می‌بینید.

اگر بخواهید حساسیت فتوسل به نور را کم کنید، با استفاده از پیچ گوشتی، پتانسیومتر را به سمت خلاف عقربه‌های ساعت بگردانید. در این صورت باید هوای محیط کاملاً تیره شود تا لامپ‌ها به صورت اتوماتیک روشن شوند.

برای افزایش حساسیت فتوسل باید به سمت ساعتگرد بچرخانید تا با مقدار کم کاهش نور محیط، لامپ‌ها روشن شوند.

آموزش نصب فتوسل

انتخاب محل نصب فتوسل از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است

فتوسل‌ها نباید در مکان‌هایی که شب‌ها در معرض نور هستند، قرار بگیرند؛ چون کارکرد آن‌ها با اختلال روبرو خواهد شد. در صورتی که تعداد زیادی چراغ در محدوده مربوط به محل نصب فتوسل وجود داشته باشد، دیگر فتوسل قادر نخواهد بود تا انرژی و جریان لازم برای لامپ‌های تحت کنترل خود را تأمین نماید.

فوتوسل با یک کلید تک پل و یک سیم نول سیم کشی می‌شود. نصب فتوسل‌ها به دو صورت ۳ سیم و ۴ سیم انجام می‌شود. فتوسل‌های سه سیم دارای یک سیم قرمز، یک سیم مشکی و یک سیم سفید (آبی) هستند. فتوسل‌های چهارسیم دارای یک سیم قرمز، یک سیم مشکی و دو سیم سفید (آبی) هستند.

نصب فتوسل ۴ سیمه

به این شکل انجام می‌شود که سیم مشکی باید به صورت مستقیم به فاز باید متصل شود. سیم قرمز از یک طرف به یک سر لامپ متصل می‌شود. دو سیم سفید که نول هستند باقی مانده است سیم سفید از یک طرف به فتوسل متصل شده و سیم  و سیم نول متصل به فتوسل، از سر دیگر لامپ متصل می‌شود.

نصب فتوسل ۳ سیمه

برای نصب فتوسل ۳ سیمه باید سیم مشکی را به سیم فاز ورودی مدار متصل کرد. سیم قرمز که خروجی فاز و دستگاه فتوسل است، به مدار متصل می‌شود. سیم سفید نیز به نول متصل خواهد شد.

نصب Photocell برای چند لامپ

اگر می خواهید فتوسل را برای چندین لامپ نصب نمایید، باید به آمپر خروجی فتوسل توجه کنید. در ادامه باید ببینید که چه میزانی از جریان عبوری فتوسل توسط هر لامپ مصرف می شود. برای بدست آوردن میزان جریان مصرفی هر لامپ از فرمول زیر استفاده نمایید.

توان مصرفی لامپ را بر مقدار ولتاژ برق کشوری (۲۲۰ ولت) تقسیم نمایید تا بتوانید شدت جریان عبوری از هر لامپ را محاسبه کنید.

بنابراین از لحاظ تئوری، می توانیم یک فتوسل با ظرفیت ۶ آمپر را جهت اتصال به ۱۳ لامپ ۱۰۰ واتی، فتوسل ۱۰ آمپری را به ۲۲ لامپ ۱۰۰ واتی و فتوسل ۱۶ آمپری را به ۳۵ لامپ ۱۰۰ واتی، استفاده کنیم. اما در عمل با توجه به قانون ۳۰ درصد در حوزه برق، جهت ایمنی بیشتر باید از مقادیر بخش تئوری به میزان ۳۰ درصد کم نماییم.

پس از لحاظ عملی مقادیر صحیح با در نظر گرفتن یک لامپ با توان ۱۰۰ وات به صورت زیر خواهد بود:

یک Photocell با ظرفیت ۶ آمپر جهت ۱۰ لامپ، فتوسل ۱۰ آمپری جهت ۲۰ لامپ و فتوسل ۱۶ آمپری جهت ۳۰ لامپ قابل استفاده است.

از طرفی اگر قصد دارید یک وسیله الکتریکی با جریان مصرفی بالاتر نسبت به فتوسل را روشن نمایید، باید از کنتاکتور استفاده نمایید.

حتما بخوانید : سیم ارت ساختمان چیست؟ روش های نصب سیم ارت ساختمان

نصب فتوسل برای پروژکتور

Photocell ها به دو گروه سه سیم و چهار سیم تقسیم می شوند که نحوه نصب هر یک با دیگری متفاوت است.

• مدل سه سیم : در این نوع فتوسل ها رنگ بندی سیم ها به صورت قرمز و مشکی و سفید می باشد. سیم مشکی فتوسل را به فاز برق شهر متصل می کنیم. سیم قرمز یا فاز خروجی فتوسل را به مدار و سیم سفید را به نول وصل میکنیم.
• مدل چهار سیم: در این نوع فتوسل ها دو سیم به رنگ سفید یا آبی که همان سیم نول می باشد، یک سیم به رنگ مشکی (فاز ورودی) و سیم دیگری به رنگ قرمز (فاز خروجی) وجود دارد که سیم مشکی مستقیما به فاز برق شهر، سیم قرمز به یک سر لامپ و سیم سفید یا آبی نیز به نول ورودی متصل می شود. در واقع سیم های سفید و مشکی ( آبی و مشکی) برق ورودی و سیم های سفید و قرمز (آبی و قرمز) برق خروجی فتوسل هستند.

در ادامه اگر قصد دارید که تعدادی پروژکتور را با استفاده از یک Photocell که نسبت به جریان خروجی نورافکن ها، ظرفیت پایین تری دارد، روشن کنید، باید برای هم پروژکتور یک فتوسل جداگانه تهیه نمایید. البته راه دیگر، نصب کنتاکتور برای مدار فتوسل می باشد که در این صورت فتوسل به هیچ عنوان نمی سوزد.

راهنمای سیم کشی فتوسل با کنتاکتور و کلید گردان

برای تأمین میزان جریان مورد نیاز برای روشن یا خاموش شدن چند لامپ با یک فتوسل باید از کنتاکتور استفاده کرد تا فتوسل دچار آسیب یا سوختگی نشود. برای نصب فتوسل با کنتاکتور باید یک سیم نول به دستگاه اضافه کرد. در این صورت فتوسل به کنتاکتور دستور می‌دهد تا چراغ‌ها را روشن یا خاموش کند.

استفاده از کلیدهای سلکتوری کاستوم به همراه فتوسل‌ها به منظور قطع و وصل شدن جریان‌های برق مانند منابع تغذیه، آمپر متر و … کاربرد دارند. سیم کشی کلیدهای سلکتوری مشابه سیم کشی فتوسل‌ها انجام می‌گیرد.

محل نصب فتوسل

فتوسل را باید در معرض نور طبیعی خورشید و دور از مسیر نور سایر چراغ ها نصب کنید. برای روشن کردن چراغ خیابان ها، فتوسل را در معرض نور خورشید نصب می کنند تا هنگام غروب تا طلوع بعدی، چراغها را روشن کرده و از زمان طلوع تا غروب خورشید، دستور خاموشی به لامپ را ارسال کند. فتوسل حتما باید در فضای سرباز و ارتفاع مناسب نصب شود و در شب در معرض نور چراغ های اطراف نباشد.

علت سوختن فتوسل

نفوذ آب به درون Photocell می تواند باعث سوختن آن شود و کثیف شدن آن نیز می تواند باعث خرابی آن گردد که در اینصورت باید محل چشمی و بدنه آن را به خوبی تمیز نمایید. از طرفی از آنجایی که جریان مشخص و محدودی می توانیم از فتوسل ها بگیریم، اگر بیشتر از ظرفیتشان از آنها جریان بکشیم یا به اصطلاح جریان آمپر بالاتری از آن عبور دهیم، موجب می شود که رله درون فتوسل معیوب شده و بسوزد.

نتیجه گیری

با توجه به تغییرات ایجاد شده در سبک زندگی مردم، تمایل به استفاده از وسایل و تجهیزات با تکنولوژی به روز افزایش یافته است. استفاده کردن از فتوسل یکی از این موارد مهم برای آسایش و امنیت افراد می‌باشد که با صرف هزینه‌ای مناسب می‌توان از آن در جاهای متفاوت استفاده کرد. در این مطلب به این پرسش که فتوسل چیست آشنا شدیم و شما را با انواع آن از جمله تایمر دار و ساعتی، معکوس، نوری و … و محل نصب و نحوه سیم کشی آن (نصب photocell 3 سیم و ۴ سیم) آشنا کردیم. علت سوختن و خرابی آن را بررسی نموده و روش کاهش، افزایش و تنظیم حساسیت آن را آموزش دادیم.