کنتاکتور چیست؟ بررسی جامع کاربردها، مزایا، اجزا، نحوه کار و انواع کنتاکتور

کنتاکتور قطعه ای مهم است که از آن در موارد مختلف استفاده می شود و به همین دلیل آشنایی با آن برای کسانی که در حوزه برق صنعتی فعالیت دارند لازم و ضروری است. ما در ادامه این متن قصد داریم در مورد این قطعه و کاربردهای آن مطلب کاملی ارائه دهیم.

کنتاکتور چیست؟

کنتاکتور (به انگلیسی Contactor) در واقع یک وسیله کنترلی الکترومکانیکی می باشد که از آن برای ایجاد و یا قطع ارتباط بین بار و منبع تغذیه مورد نظر استفاده می شود.

این قطعه معمولا دارای سه کنتاکت اصلی برای مدار است و از دو هسته ثابت و متحرک تشکیل شده است. در میان هسته ثابت یک سیم پیچ قرار دارد که با عبور جریان هسته متحرک را به سمت هسته ثابت حرکت می دهد و کارکرد کنتاکتور انجام می گیرد.

از این قطعه مهم در مکان های مختلفی استفاده می شود اما عمده ترین کاربرد آن در تجهیزاتی برق صنعتی می باشد.

کاربردهای کنتاکتور چیست؟

کنتاکتور قطعه ای است که کاربردهای متنوعی دارد و از آن در موارد مختلف استفاده می شود. از مهمترین کاربردهای این ابزار می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• بیشترین استفاده این ابزار در راه اندازی و یا همان استارت موتورهای صنعتی است و معمولا با اتصال کوتاه و به همراه حفاظت‌های اضافه بار استفاده می شود.
• استفاده در تامین روشنایی مراکز بزرگ مثل مراکز صنعتی، تجاری، فضاهای عمومی  مناطق مسکونی و غیره
• استفاده از نمونه های تک پل در خودروها
• استفاده از نمونه های دو پل در دستگاه های تهویه
• استفاده در تامین امنیت و تجهیزات امنیتی مراکز صنعتی و غیره

مزایا استفاده از کنتاکتور

کنتاکتورها به جای کلیدی های دستی در ابزار و موارد مختلف مورد استفاده قرار می گیرند و در واقع به دلیل مزایای ویژه ای که دارند استفاده از آنها در موارد مختلف انجام می گیرد. از مهمترین مزایای این قطعه می توان به موارد ذکر شده ادامه متن اشاره کرد:

• قابلیت کنترل از راه دور
• قابلیت کنترل از چند محل متفاوت
• قابلیت اجرای سریع فرمان قطع و وصل
• استهلاک بسیار پایین به دلیل نداشتن ساییدگی مکانیکی
• امکان طراحی مدار فرمان چپگرد راستگرد اتوماتیک برای مراحل مختلف یک کار با استفاده از این قطعه
• افزایش امنیت در مراکز صنعتی با استفاده نمودن از این قطعه
• نیاز به استارت مجدد در موتورهای الکتریکی پس از برقراری مجدد جریان برق

اجزای تشکیل دهنده کنتاکتور

کنتاکتور وسیله و یا قطعه است که از قسمت های مختلفی تشکیل شده است و به همین دلیل کار با آن امری تخصصی بوده و نیازمند آموزش برق صنعتی می باشد.

به طور کلی هسته، محفظه یا همان قاب، کنتاکت‌ها، تیغه، بدنه (پایه کنتاکتور)، قاب سیم پیچ، پیچ ترمینال، فنر کنتاکتور، حامل و پوشش کنتاکت ها، مغناطیس ثابت، حلقه اتصال کوتاه  قسمت های تشکیل دهنده این قطعه مهم می باشند.

هسته مغناطیسی از دو قسمت ثابت و متحرک تشکیل شده است و یک فنر با قابلیت بازگشت بین آن قرار دارد. بوبین که از یک سیم پیچ تشکیل شده است و به بخش ثابت هسته متصل شده است.

بدین ترتیب اگر نیروی فنر بیشتر از بویین باشد کنتاکت ها از یکدیگر جدا می شوند و اگر نیروی بویین از نیروی فنر بیشتر باشد، دو کنتاکت به هم متصل می شود.

تیغه در کنتاکتور از دو بخش قدرت و فرمان تشکیل شده است. تیغه قدرت وظیفه دارد تا  بعد از هر بار تحریک شدن بوبین از خود جریان الکتریکی را هدایت کند. تیغه فرمان خود به دو صورت نرمالی باز و بسته بوده و در مدار فرمان از آن استفاده می شود. 

محفظه کنتاکتور از پلاستیک، نایلون ۶، سرامیک و گاهی نیز باکالیت ساخته می شود و سایر قسمت ها در درون آن قرار می گیرند. این محفظه علاوه بر حفاظت قسمت های مختلف، یک عایق بوده و از گرد و غبار گرفتن و آب خوردگی اجزای داخلی محافظت می کند.

کنتاکت ها نیز به سه دسته  کنتاکت های قدرت، کمی و فنر تقسیم بندی می شوند. و کنتاکت های ثابت و متحرک در زمره کنتاکت های قدرت هستند.

نحوه کار کنتاکتور چگونه است؟

کنتاکتورها بر اساس جریان الکتریکی و میدان مغناطیسی کار می کنند و به همین دلیل زمانی که بویین به وسیله کلید فرمان برق دار می شود به سمت کنتاکت ثابت می رود و تا زمانی که انرژی در سیم پیچ وجود داشته باشد نیروی آن بیشتر از  نیروی فنر خواهد بود، و کنتاکت ها متصل به هم خواهند بود، و در نهایت زمانی که انرژی موجود در کنتاکت ها تخلیه می شود، نیروی الکتریکی میدان صفر می شود و در نهایت به دلیل فشار فنر بویین به حالت اولیه خود بر می گردد و کنتاکت ها از هم جدا می شوند.

البته برای انجام این حالت ورودی جریان سیم پیچ اهمیت زیادی دارد، و این ورودی می‌تواند از نوع AC یا DC باشد. البته در برخی موارد سیم‌پیچ یونیورسال استفاده می شود که این سیم پیچ ورودی های AC و DC را پوشش می دهد.

انواع کنتاکتور

کنتاکتور قطعه ای است که در انواع مختلفی تولید می شود و هر نوع آن در موارد خاصی کاربرد دارد. از مهمترین انواع آن می توان به این موارد اشاره کرد:

• سوئیچ تیغه چاقویی: قدیمی ترین نوع هستند و برای راه اندازی موتورها استفاده می شوند. معمولا در جریان ها با بار زیاد به دلیل ایجاد قوس در کنتاکت ها خاموش کردن آنها سخت است و اتلاف توان نیز در آنها زیاد می باشد.
• کنتاکتورهای دستی: این کنتاکتورها جهت رفع مضرات کنتاکتورهای تیغه جادویی معرفی شدند و جهت کار در واحدهای کوچک مناسب بوده و باعث می شوند تا در یک فضای کوچک جریان بیشتری داشته باشیم.
• کنتاکتورهای مغناطیسی: این انواع در زمره مدرن ترین محصولات به شمار می روند و از نوع الکترومغناطیسی هستند و به صورت خودکار عملیات خاموش و روشن شدن را انجام می دهند. این نمونه ها به دلیل امنیت بالا، در مکان های صنعتی مورد استفاده قرار می گیرند.

در این مقاله به معرفی کنتاکتور، کاربردها، مزایا، طرز کاز و انواع آن پرداختیم. در صورتی که قصد دارید به صورت حرفه ای با این وسیله و دیگر مباحث برق صنعتی آشنا شوید، توصیه می کنیم در دوره های آموزش برق صنعتی آموزشگاه فنون برق ثبت نام کنید.