در ابتدا به تعریفی کوتاه از تابلو برق صنعتی میپردازیم. تابلو برق مجموعه‌ای از تجهیزاتی است که برای کنترل و توزیع انرژی الکتریکی استفاده می‌شود و فضایی است که تجهیزات الکتریکی در آن نصب می‌شود. در این مقاله پس از معرفی تعاریف تابلو برق به بررسی انواع تابلو برق میپردازیم. تابلو برق ترکیبی است از یک یا چند وسیلۀ کلیدی همراه با تجهیزات کنترلی، اندازه‌گیری، حفاظتی و تنظیم که تمامی اتصالات برقی و مکانیکی داخلی و قسمت‌های بدنۀ آن به طور کامل سوار شده و از تجهیزاتی است که برای کنترل، نیرورسانی و توزیع انرژی الکتریکی در صنایع برق استفاده می‌شود. اگر علاقه‌مند به یادگیری هستید آموزشگاه فنون برق دوره های آموزش طراحی تابلو برق را برگزار میکند.
چرا از تابلو برق استفاده می‌شود؟
- اطمینان از امکان کنترل و حفاظت مطمئن و دقیق
- امکان استفاده از سیستم‌های الکتریکی متصل‌به‌هم با هزینه کمتر
- تعمیر، سرویس و نگهداری سریع
- تضمین ایمنی سیستم و موجودات زنده
انواع تابلو برق ها
در ادامه به بررسی انواع تابلو برق ها از نظر ولتاژ , محل نصب , کاربرد و ساختار میپردازیم.
آموزشگاه فنون برق برگزار کننده دوره های آموزش طراحی تابلو برق صنعتی برای علاقه مندان
تابلو برق ها از نظر ولتاژ
تابلو برق‌ها از نظر سطح ولتاژ به دودسته تابلو برق فشار متوسط و تابلو برق فشار ضعیف تقسیم می‌شوند.
-
تابلو برق فشار متوسط (MV)
سطح ولتاژ تابلوهای فشار متوسط عموماً بین ۱ تا ۳۶ ولت است و به‌صورت چندسلولی مونتاژ می‌شوند. تجهیزات داخل تابلو برق فشار متوسط شامل انواع کلیدهای انژکتور، ترانسفورماتورهای اندازه‌گیری جریان و ولتاژ، کلیدهای جداکننده زمین، کنتاکتورهای فشار متوسط، رله، باس‌بار و لوازم و تجهیزات کنترلی است.
-
تابلو برق فشار ضعیف (LV)
بر اساس استاندارد IEC60439-1، تابلو برق فشار ضعیف ترکیبی از یک یا چند وسیله قطع و وصل فشار کم همراه با تجهیزات مربوطه برای کنترل، اندازه‌گیری، نشانگر، حفاظت، تنظیم‌کننده و غیره است که به طور کامل نصب شده و شامل اتصالات الکتریکی و مکانیکی داخلی و قطعات ساختمانی است. پس از تبدیل ولتاژ فشارقوی به فشار ضعیف در پست‌های ترانس، از تابلوهای فشار ضعیف برای توزیع انرژی الکتریکی استفاده می‌شود. به‌طورکلی، ولتاژ نامی تابلوهای فشار ضعیف از ۱۰۰۰ ولت و فرکانس ۱۰۰۰ هرتز و جریان مستقیم فشار نامی ۱۵۰۰ ولت بیشتر نمی‌شود. تابلوها بسته به محل نصب از مواد عایق، چدن، ورق فلزی و به اشکال مختلف دیواری، توکار و روکار و همچنین ایستاده برای فضاهای آزاد ساخته می‌شوند.
تابلوهای موتورخانه اغلب به‌صورت ایستاده و مابقی تابلوها توکار هستند. این قطعات شامل قطعات مکانیکی و الکتریکی داخلی تابلو هستند:
ضخامت ورق, فریم تابلو, روبند , نوع رنگ‌کاری ,جا نقشه‌ای , یراق‌آلات , نوع تابلو (یک درب, دو درب, نرمال, اضطراری) اسم شرکت سازنده تابلو ,اسم تابلو , چراغ سیگنال (رنگ ـ,تعداد , وات ,نوع لامپ , فیوز) مشخصات فیوزهای داخل تابلو بعلاوه پایه فیوز,کلید مینیاتوری (تک‌فاز,سه‌فاز , ولتاژ قابل‌تحمل) رله ,کنتاکتور,کلیدگردان (با مشخصات کامل) مشخصات ترمینال , مشخصات شین فاز , نول مقره‌های پشت شین ,نوع سیم‌کشی داخلی تابلو ,نوع سیم‌کشی خط به تابلو,طریقهٔ انتقال سیم در تابلو (استفاده از کمربند) استفاده از سیم یک‌تکه در تابلو ,شماره‌گذاری خطوط روی ترمینال است.
انواع تابلو برق های فشار ضعیف (LV)
ولتاژ تابلوهای فشار ضعیف کمتر از ۱۰۰۰ ولت است. ولتاژ نامی تابلوهای فشار ضعیف نیز اغلب تا ۶۹۰ ولت و ولتاژ سرویس تا ۵۰۰ ولت است. تابلوهای فشار ضعیف در سه نوع زیر ساخته می‌شود:
- تابلوهای دیواری
- تابلوهای ایستاده ثابت
- تابلو ایستاده کشویی
تابلوهای فشار ضعیف مورداستفاده در برق ساختمان باتوجه‌به موقعیت آنها نسبت به منبع تغذیه و نقش آنها در سیستم کنترل و توزیع برق به دسته‌های زیر طبقه‌بندی می‌شوند:
- تابلوهای اصلی فشار ضعیف: به سمت فشار ضعیف ترانس متصل می‌شود و برق مجموعه را توزیع و کنترل میکند.
- تابلوهای نیمه اصلی فشار ضعیف: تابلوهای برق بلوک یا قسمت مجزای ساختمانی را توزیع کرده و یا از تابلوی اصلی تغذیه می‌شود.
- تابلوهای فرعی تأسیسات و تجهیزات: برای توزیع و کنترل سیستم‌های برقی ساختمان مانند موتورخانه، آشپزخانه، خشک‌شویی و … از این نوع تابلوها استفاده می‌شود که از پنل اصلی تغذیه می‌شود.
- تابلو فرعی روشنایی: این تابلوها که از تابلوی اصلی تغذیه می‌شوند برای توزیع و کنترل برق روشنایی و پریزهای عمومی کاربرد دارند.
تابلو برق ها از نظر محل نصب
-
تابلو برق بیرونی
تابلو برق بیرونی (outdoor) در فضای باز نصب می‌شوند و علاوه بر وظایف تابلوهای درونی، باید از تجهیزات در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻋﻮاﻣﻞ ﺟﻮی ﻣﺤﺎﻓﻈﺖ کرده به همین منظور ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﺧﺎﺻﻲ دارند.
ویژگی تابلو برق بیرونی
– ضخامت بدنه باید حداقل ۲ میلی‌متر باشد
– ابعاد پوشش سقف باید حداقل ۵ سانتی‌متر بزرگ‌تر از بدنه تابلو باشد.
– فقط با درب دسترسی از جلو تولید می‌شود و درزها با پلاستیک مخصوص کاملاً آب‌بندی می‌شوند.
– درب باید مجهز به قفل مناسب باشد.
– پانل بر روی سکویی به ارتفاع ۲۰ تا ۲۵ سانتی‌متر از کف تمام شده نصب می‌شود. طرفین سکو از دو طرف ۱۰ سانتی‌متر بزرگ‌تر از لبه تابلو و ابعاد داخلی آن حداقل ۵ سانتی‌متر از ابعاد تخته کوچک‌تر خواهد بود.
– بدنه تابلو با رنگ مقاوم در برابر نور خورشید (زینک ریچ) رنگ‌آمیزی می‌شود.
– ابعاد تابلوهای بیرونی: حداکثر ارتفاع باید ۱۲۰ سانتی‌متر باشد، عرض طبق نیاز و عمق نیز باید ۴۰ سانتی‌متر باشد.
-
تابلو برق درونی
تابلو برق‌های درونی (indoor) در محیط‌های سرپوشیده استفاده می‌شوند. این تابلوها وظیفه نگهداری و حفاظت از تجهیزات را دارند. این نوع تابلو برق نیز در دو نوع ایستاده و دیواری ساخته می‌شوند.
– ایستاده: ضخامت ورقه بدنه باید حداقل ۲ میلی‌متر باشد، اسکلت تابلو از پروفیل یا نبشی آهنی ساخته شده است، تخته روی اتاقک کابل، کانال با کمک پیچ‌ومهره ساخته می‌شود.
– دیواری: اگر ارتفاع تابلو یک متر باشد ضخامت ورقه بدنه ۱.۲میلی‌متر و برای ارتفاع بلندتر ۱.۵میلی‌متر ساخته می‌شود.
تابلو برق ها از نظر کاربرد
-
تابلو برق توزیع
تابلو برق توزیع جهت جمع‌آوری و توزیع انرژی الکتریکی استفاده می‌شود. تابلوهای توزیع بر طبق نیاز در اندازه‌ها و از جهت تجهیزات برای کاربردهای خاص ساخته می‌شوند. ورودی تابلو برق شبکه سراسری و خروجی آن نیز مصرف‌کننده است. برای وصل کردن تابلو به ورودی و خروجی‌ها نیز بیشتر از ترمینال استفاده می‌کنند. تابلوهای توزیع برق مخصوص تقسیم‌بندی جریان برق ورودی و انتقال آنهاست. این انتقال می‌تواند بین شبکه‌ای از تابلوهای دیگر که هرکدام یک کار تخصصی را انجام می‌دهند، یا صرفاً یک تابلوی چندمنظوره انجام شود. در واقع این تابلو نوعی منبع تغذیه با حفاظت بالا برای تابلوها و ماشین‌آلات دیگرمی باشد. جداسازی جریان با استفاده از دستگاه‌های مختلف از جمله MCB و MCCB و با درنظرگرفتن سیستم حفاظتی و محاسبات اندازه کابل و شمش‌های مسی انجام می‌شود.
-
تابلو برق کنترل
این نوع تابلو برق از تجهیزات مختلفی برای اندازه‌گیری و نمایش وضعیت سیستم استفاده میکند و در صورت نیاز تنظیمات اعمال شده توسط کاربر را به سیستم منتقل میکند.
بیشتر بخوانید:برق صنعتی چیست؟ آشنایی با تجهیزات و ابزار برق صنعتی
تابلو برق ها از نظر ساختار
-
تابلو برق‌های محفظه فلزی(metal enclosed)
این تابلوها دارای محفظه‌های تمام بسته فلزی و کلیه تجهیزات برقی شامل کلیدها، ترانس‌های جریان و ولتاژ، لوازم اندازه‌گیری، شینه‌ها و … است که در داخل نصب می‌شوند.
-
تابلو برق‌های metal clad
در این نوع تابلوها محفظه‌های مختلف از یکدیگر جدا شده‌اند. به این معنی که اگر در یکی از محفظه خطایی رخ دهد، این خطا به محفظه‌های دیگر منتقل نمی‌شود و محفظه‌های دیگر تحت‌تأثیر آن قرار نمی‌گیرند و محافظت می‌شوند.
در ساخت تابلو برق باید به چه نکاتی توجه کرد؟
در ساخت تابلوها رعایت استاندارد‌های VDE,DIN آلمان و IEC ضروری است.پس از ساخت تابلوها نقشه‌های اجرا شده باید در دو نسخه تهیه شود و یکی از این نقشه‌ها تحویل کارفرما و دیگری به‌صورت جلد شده داخل کیسه مخصوص نقشه در داخل تابلو قرار بگیرد.
نصب تابلو برق
تابلو برق‌ها از نظر وزن بارهای نیمه‌سنگین محسوب می‌شوند و با نیروی انسانی و اهرم قابل جابه‌جایی هستند. تابلوها تا زمانی که در جای خود ثابت نشوند (به دلیل ارتفاع زیاد و عمق کم، مرکز ثقل آنها در فاصله بیشتری از سطح زمین قرار دارد) نامتعادل هستند و بنابراین باید در حمل‌ونقل دقت زیادی کرد. در هنگام جابه‌جایی، بارگیری، حمل و تخلیه تابلو برق صنعتی باید از ضربه به بدنه تابلو شدیداً خودداری کرد. برای نصب تخته بهتر است از پیچ‌ومهره استفاده کنید و در صورت امکان از جوش دادن شاسی تابلو به فونداسیون خودداری کنید. تابلو زمانی نصب می‌شود که روی فونداسیون به‌صورت تراز شده قرار گیرد. نصب تابلو باید از دورترین تابلو از درب ورودی محل نصب شروع شود.
