معرفی جامع مدار فرمان چپگرد راستگرد و انواع آن

مدار فرمان چپگرد راستگرد دو مدار بسیار مهم و کاربردی است که برای امورات مختلف کاری طراحی، تولید و استفاده می شود. مدارهای الکتریکی به دو صورت قدرت و فرمان تولید می شوند و مدار فرمان مهمترین قسمت هر صنعت به شمار می رود. امروزه استفاده از سیستم های پی ال سی در صنایع مختلف رواج یافته است که با استفاده از آنها امورات تولیدی بازدهی و کیفیت بیشتری یافته اند اما با این حال، همچنان از مدارهای فرمان که در زیر مجموعه برق صنعتی به شمار می روند، در صنایع مختلف استفاده می شود.

مدارهای فرمان امروزه با ویژگی ها و کاربردهای مختلفی تولید می شوند و ما در ادامه این متن قصد داریم تعدادی از انواع مدارهای فرمان همچون مدار فرمان چپ گرد راستگرد با میکرو سوئیچ تکفاز، ۳ فاز، تایمردار، دائم، سریع و غیره را معرفی نماییم. برای  شرکت در دوره آموزش برق صنعتی روی لینک کلیک کنید.

مدار فرمان چپگرد راستگرد چیست؟

مدار چپگرد راستگرد مداری است که به هر دو جهت گردش دارد و برای موارد مختلف که ایجاد حرکت در دو جهت لازم و ضروری باشد از این مدار فرمان استفاده می شود.

برای اینکه نوع مدار فرمان در حالت چپگرد راستگرد مشخص شود، رعایت چند نکته مهم لازم و ضروری می باشد که از جمله آنها می توان به شرایط ماشین، حالت حفاظتی، خواسته کارفرما و غیره اشاره کرد.

به همین دلیل این نوع مدار به حالت های مختلفی طراحی و تولید می شود که در ادامه متن تعدادی از آنها معرفی می شوند.

انواع مدار چپ گرد راست گرد

مدار فرمان چپ گرد راستگرد در حالات و روش های مختلفی بسته شده و مورد استفاده واقع می شود. در ادامه انواع کاربردها و روش بستن آنها را آموزش خواهیم داد.

مدار فرمان چپگرد راستگرد لحظه ای

مدار فرمان راستگرد چپگرد همانطور که در قسمت قبل عنوان شد به روش های مختلفی طراحی می شود که این مورد به عوامل مختلف تولیدی بستگی دارد و یکی از انواع این مدار، نوع چپگرد راستگرد لحظه ای است.

این مدار ساده ترین نوع حالت است که از آن برای تغییر جهت الکتروموتور استفاده می شود. در چپگرد راستگرد لحظه ای از پلاتین های نرمال باز کنتاکتورها استفاده نمی شود و کارکرد موتور بستگی به کلیدی دارد که با فشار دست قطع و وصل می شود. بدین ترتیب تا زمانی که فشار دست بر روی شستی مدار باشد، موتور در جهت تعریف شده کار می کند و به همین دلیل به آن لحظه ای می گویند.

مدار چپگرد راستگرد دارای حفاظت کامل از سیستم

مدار فرمان چپگرد راستگرد به منظور ایجاد حرکت در بخش های مختلف یک صنعت طراحی می شود و برای حفاظت از سیستم کاری و موتورهای الکتریکی باید از مدار فرمانی استفاده کرد که بتواند مانع از بروز اختلالات در چرخه و سیستم کاری شود و به همین دلیل مدار فرمان چپگرد راستگرد با حفاظت کامل طراحی می شود.

این مدار بدین منظور طراحی می شود تا هیچ یک از دو کنتاکتور با هم وارد مدار نشوند و در طراحی این مدار بسته کنتاکتورها بر سر راه هم قرار می گیرند و به همین دلیل امکان تداخل در آنها وجود ندارد.

به عبارت ساده تر با استفاده از مدار فرمان راستگرد و چپگرد با حفاظت کامل در صورت فشار همزمان دو شستی هیچ برقی وارد مدار نمی شود و موتورهای الکتریکی از کار می افتند.

مدار فرمان چپگرد راستگرد با میکروسوئیچ

مدار فرمان چپگرد راستگرد گاه به صورت یک جهت و گاه به صورت دو جهت طراحی و تولید می شود. برای مثال گاهی لازم است که موتور الکتریکی کار شده در یک سیستم به هر دو سمت گردش متناوب داشته باشد و این تغییر گردش و حرکت بدون قطعی در حرکت و به صورت مداوم انجام شود، در این حالت از مدار فرمان با میکروسوئیچ استفاده می شود.

با کمک این مدار پس از اتصال جریان برق و زدن کلید شستی، حرکت دو جهت بدون تعلل شروع می شود و تا زمانی که شستی دستگاه و جریان برق قطع نشود، این حرکت ادامه دارد.

از این مدار در دستگاه های مختلف صنعتی استفاده می شود که از جمله آنها می توان به دستگاه های قالیشویی، فرآوری و ضبط خشکبار و غیره اشاره کرد.

مدار فرمان چپگرد راستگرد دائم

مدار فرمان چپگرد راستگرد دائم مداری است که برای موتورهای الکتریکی با مدت زمان کارکرد بالا طراحی می شود. در حوزه صنعت و موارد دیگر گاهی یک موتور الکتریکی به صورت دائم و برای مدت طولانی در حال کارکرد است و این کارکرد دائم ممکن است از ساعت ها تا روزها و شاید ماه ها متغیر باشد، در نتیجه بایستی از مدار فرمانی استفاده کرد بتواند چنین کارکردی را به صورت منظم پوشش دهد و در این حالت از مدار فرمان راستگرد و چپگرد دائم استفاده می شود.

در این مدار با زدن شستی موتور الکتریکی موجود در سیستم شروع به کار می کند و با برداشتن دست از روی شستی، کار آن ادامه دارد و برای قطع و خاموشی موتور بایستی شستی را یک بار دیگر فشار دارد و یا از کلیدی که به صورت جداگانه برای خاموشی طراحی و تعبیه شده استفاده کرد.

مدار چپگرد راستگرد سریع

این مدار فرمان برای تغییر جهت سریع موتور مورد استفاده قرار می گیرد. در این مدار فرمان با فشار دادن شستی دوبل موتور شروع به حرکت کرده و برای تغییر جهت گردش موتور کافیست شستی دوبل دیگری را فشار دهید.

در این مدار فرمان به دلیل قرار دادن تیغه باز خودنگهدار و استارت های S2 و S3 همچنین استفاده از شستی های دوبل با فشار دادن استارت اول مسیر کنتاکتور اول باز و مسیر کنتاکتور دوم بسته می شود. این موضوع باعث حرکت موتور در جهت مخالف می شود.

مدار چپ گرد راست گرد با دو کنتاکتور

در این روش از دو کنتاکتور، یک شستی استاپ و دو شستی استارت استفاده می شود. با استفاده از شستی استاپ s1 می توان در هر لحظه موتور را متوقف ساخت.

در این روش در مدار چپگرد از دو کنتاکتور استفاده می کنند یعنی یک شستی استاپ و دو شستی استاپ استارت استفاده می شود.

شستی استاپ s1 قادر به متوقف کردن موتور در هر لحظه است و شستی استاپ استارت s2 وs3 قادر به چرخاندن جهت شفت در هر لحظه هستند و می توانند جهت آن را عوض کنند.

کار کرد آن به این صورت است که در وهله اول هر کدام از آنها آنها اول تیغه بسته جریان تحریک بوبین کنتاکتور دیگر را قطع کرده و از آن طرف در لحظه قادر به تامین کردن جریان تحریک کنتاکتور مورد نظر است.

پس جهت چرخش شفت می تواند بدون توقف شفت موتور در هر لحظه دلخواه عوض شود. تیغه های ۱۳ و ۱۴ در هر کنتاکتور می تواند به صورت دائم کار را فراهم کند. تیغه های ۲۲ و ۲۱ می تواند از تحریک همزمان بوبین کنتاکتور جلوگیری کند. در این کنتاکتور ها مدار قدرت به شکلی بسته میشود که یکی از این کنتاکتور ها جریان موتور را با توالی ABC و دیگر با توالی ACB جریان موتور را تامین می کند.

نقشه کلید چپ گرد راست گرد تک فاز

برای مثال قصد داریم راه اندازی الکتروموتورهای تک فاز را برای شما بیان کنیم.

برای این کار می توان به صورت دستی سیم پیچ های استارت را وارد مدار کرده تا موتور راه اندازی شود، که برای این کار از کلیدی که دارای خاصیت برگشت پذیری است باید استفاده شود.

حالت موقعیت ۱، برای راه اندازی و کار دائم الکترو موتور ها به صورت چپگرد می باشد و در موقعیت ۲ برای راه اندازی آنها به صورت دائم به صورت راستگرد می باشد.

همچنین این نکته را نباید فراموش کرد که در هر دو حالت راستگرد و چپگرد استارت به صورت برگشت فنری است. همچنین کلید ها دارلی ۶ ترمینال هستند که ترمینال ۶ و ۱۲ برای ورودی فاز نول و ترمینال های ۱- ۷ – ۱۱ – ۲ برای ابتدا و انتهای سیم پیچ های اصلی و راه اندازی آنها می باشد.

مدار فرمان چپگرد راستگرد کنترل از دو نقطه

موتور های آسنکرون با اتصال دائم راستگرد و چپگرد راه اندازی می شوند و این موتور های باید از دو نقطه طوری راه اندازی شوند که دارای حفاظت کامل باشند. این راه اندازی بسیار مفید و کاربردی است و یکی از نقاط قوت آن استفاده کردن از دو کنتاکتور است. اما نقاط ضعف آن نیز استفاده کردن از چند شستی است که البته با توجه به توانایی کنترل موتور از دو نقطه چندان هم بی فایده نمی باشد.
عملکرد مدار فرمان و قدرت در این روش: این مدار به صورتی کار می کند که با به کار بردن دو کنتاکتور،دو شستی استاپ و چهار شستی استاپ استارت موتور را راه اندازی می کند و این راه اندازی با حفاظتی بالا انجام می شود، اما سیم کشی آن زیاد می شود.
از کلید های شستی استاپ s1 و s2 برای متوقف کردن موتور در هر لحظه از یکی از دو نقطه مورد نظر می باشد. در کلید های شستی استاپ استارت s3 و s4 موتور قادر به راه اندازی به صورت راستگرد از یکی از دو نقطه مورد نظر است.
همچنین اگر تیغه های بسته در هنگام فشردن شستی باز شوند احتمال وقوع اتصال کوتاه به حداقل می رسد. همچنین از شستی های s5 و s6 برای راه اندازی موتور به صورت چپگرد استفاده می شود. همچنین تیغه های بسته آنها مانع از اتصال کوتاه فاز با فاز می شود.
اگر در این روش دو شستی استاپ استارت که یکی از آنها راستگرد و دیگری چپگرد است را با هم فشار دهیم باز هم اتصال کوتاه اتفاق نمی افتد. همچنین مدار قدرت به گونه ای است که یکی از کنتاکتور ها را با توالی مثبت و دیگری را با تولی منفی تغذیه می کند.

آموزش بستن مدار چپگرد راستگرد موتور سه فاز با کنتاکتور

برای راه اندازی پروژه ای مانند مدار قدرت و فرمان در چپگرد و راستگرد در بالابر نیاز به یک سناریو پروژه داریم. برای مثال در یک ساختمان برای وظیفه انتقال کابین بالابر از یک موتور سه فاز استفاده می کنیم که وظیفه بالا بردن وسایل را بین این دو طبقه انجام می دهد.

در اینجا حرکت کابین با دو شستی استارت و استپ انجام شده که یکی در طبقه اول یا همکف و دیگری در طبقه دوم کنترل می شود. زمانی که شما از طبقه همکف استارت را می زند سیستم بایو قادر به تشخیص اینکه کابین در کدام طبقه است باشد، همچنین نوع حرکت موتور چپگرد راستگرد تشخیص داده شود. 

مدار فرمان چپگرد راستگرد اتوماتیک

در صنعت از مدار های فرمان اتوماتیک و دستی استفاده می شود که در مدل های اتومات راحت تر این کار را انجام می دهد یعنی در این مدار متوقف کردن دستگاه به صورت اتومات انجام می شود.

مدار فرمان چپ گرد راست گرد با تایمر

از پرکاربرد ترین مدارات در برق صنعتی می توان به مدار چپگرد راستگرد اشاره کرد که می توان در آن حالت چپگرد راستگرد را در یک زمان مشخص انجام داد که تغییر وضعیت در زمان خود صورت می گیرد یا مدار در زمان تعیین شده خاموش می شود که برای این کار باید از تایمر چپگرد راستگرد استفاده شود.

یکی از وسایل فرمان دهنده در مدار فرمان و قدرت تایمر است که وظیفه اش کنترل مدار در یک مدت زمان معین است. در مدار انتظار می رود که بعد از گرفتن فرمان در مدت زمان مشخص شده کار کند و یا اینکه از کار بیفتد.

مدار چپگرد راستگرد دستی

زمانی که مدار را بتوان به صورت دستی کنترل کرد به آن مدار فرمان دستی گفته می شود مانند وقتی که سوئیچ راه انداز یک موتور را بچرخانیم تا آن را خاموش یا روشن کنیم.

چگونه طراحی مدار چپگرد راستگرد را یاد بگیریم؟

در بالا به معرفی انواع مدار فرمان چپ گرد راست گرد همچون تکفاز، ۳فاز، تایمردار، سریع و لحظه ای، دائمی، کنترل از دو نقطه و غیره پرداختیم. طراحی مدار چپگرد راستگرد امری تخصصی بوده و نیازمند یادگیری مهارت های مورد نیاز و آموزش برق صنعتی می باشد. در صورتی که علاقه مند یادگیری طراحی این مدار هستید توصیه می کنیم دوره آموزش برق صنعتی را در یک مرکز آموزشی معتبر طی نمایند تا بتواند با دانش، توانایی و البته یک مدرک مهارت معتبر ورود بهتری به بازار کار این رشته داشته باشند.
مجتمع فنون برق یکی از مراکز آموزشی مهم است که این دوره را برابر استانداردهای روز دنیا برگزار می کند و افراد از سراسر کشور می توانند در دوره های آموزشی این مرکز شرکت نمایند.